In elke relatie bestaat een spanningsveld tussen de gewenste intimiteit en de hang naar een erotische beleving binnen die relatie. Intimiteit zoekt geborgenheid, erotiek zoekt juist het avontuur. In een intieme relatie is echter plaats voor allebei. Ze sluiten elkaar niet uit, alhoewel in een langdurige relatie lijken ze elkaar soms wel uit te sluiten. Het heeft iets weg van een paradox. Ze kunnen niet los van elkaar bestaan, en partners zijn voortdurend op zoek naar het juiste evenwicht tussen die twee. Naarmate partners langer bij elkaar zijn blijft de liefde maar neemt de hang naar erotiek af en is de balans tussen die twee verstoord. Velen onder ons betreuren die afnemende passie in onze relaties en ervaren het als een gemis. Het roept gevoelens van verlies op en leidt vaak tot een vorm van berusting. Maar moet dat zo zijn?
Verbinding en zelfstandigheid zijn van ons prille begin centrale thema’s in onze ontwikkelingsgeschiedenis. Als we opgroeien moeten we het voor ons delicate evenwicht vinden tussen de diepe afhankelijkheid van onze primaire verzorgers en onze behoefte om ook onafhankelijk te zijn. De mate waarin deze posities in de kindertijd worden gekoesterd of belemmerd, zal bepalend zijn voor de kwetsbaarheden die we meenemen in onze relaties als volwassenen. Dat wat we het meest voor onszelf willen en datgene waarvoor we het meest bang zijn. De psychologie van het verlangen naar intimiteit en passie ligt begraven onder de ervaringen gedurende onze kindertijd – dit is de archeologie waarin we hebben leren liefhebben. Hebben we geleerd plezier te ervaren, te vertrouwen, te ontvangen? Werden onze behoeften in de gaten gehouden of waren we bezig onze ouders in de gaten te houden? Werden we afgewezen, vernederd, in de steek gelaten, vastgehouden of opgeschrikt? In deze setting leerden we wie en hoe te zijn in relatie tot anderen. Dit vormde op zijn beurt onze mening over wie, over wat wij in een relatie nodig hebben, hoe we ons moesten gedragen en hoe wij met de verwachtingen van anderen in ons volwassen bestaan dienen om te gaan..
Dit project van het ontdekken van wie wij zelf zijn en wat wij nodig hebben in onze beginjaren werd vaak verstoord door allerlei goedbedoelde berichten van de ouders die inspeelden op onze angst-en schuldgevoelens, die op hun beurt schaamte en wantrouwen veroorzaakten. Dat wat bedoeld was om het kind weerbaar te maken, droeg het potentieel in zich om op volwassen leeftijd een bron van angst te worden. We brengen deze kinderervaringen vaak onbewust met ons mee als wij zelf intieme relaties met anderen aanknopen, en die blijven veelal onuitgesproken. Wat trekt je aan in die ander, wat laat je koud, hoeveel nabijheid kan je verdragen? Het wonderbaarlijke is dat juist onze erotische fantasieën het vermogen hebben om de trauma’s uit het verleden te transformeren en te herstellen. Daar komt bij dat we vaak voor partners kiezen die qua karakter mooi passen bij onze eigen kwetsbaarheden. Sommigen onder ons zoeken naar partners met wie we gemakkelijk contact kunnen maken, bij wie wij ons thuis voelen en niet alleen; kortom partners waarvan wij voelen dat zij ons niet in de steek zullen laten. Anderen hebben veel meer ruimte voor zichzelf nodig en zij willen niet helemaal door die ander opgeslokt worden. Daar komt bij dat een relatie die aanvankelijk geborgenheid bood, later als beknellend kan worden ervaren. We willen ons wel dichtbij en geborgen voelen, maar niet gevangen.
Het idee dat partners helemaal in elkaar moeten opgaan als bewijs van hun oprechte liefde voor elkaar is vaak een slecht voorteken wat de seks betreft. Vaak gaan wij van de gedachte uit als wij de relatie weten te verbeteren het ook wel beter zal gaan met de seks, maar helaas is dit niet zo. In het begin van de relatie word je meegesleept door de liefde – je geniet van elke rush die het je telkens geeft en je wilt die ervaring koste wat kost vasthouden.
Intimiteit zijn gebaat bij tijd en herhaling. We kiezen elkaar keer op keer opnieuw en vormen zo een hecht duo. Je leert elkaars gewoontes kennen en de vertrouwdheid daarmee stelt het paar gerust. Het creëren van routines draagt bij aan het gevoel van veiligheid. Met die vertrouwdheid komt ook het einde aan ceremonieel gedrag en de oorspronkelijke terughoudendheid. Maar ook dit wordt op den duur het anti-afrodisiacum. Intimiteit verlicht je eenzaamheid, maar tegelijkertijd vergroot het ook de onderlinge afhankelijkheid van elkaar. Je bent bang, want hoe meer je aan de ander gehecht raakt, hoe meer je te verliezen hebt.
Liefde zoekt nabijheid en geborgenheid, maar dat verlangen heeft ook afstand nodig – dit is de intimiteit/seks-paradox. Meer intimiteit staat vaak gelijk aan minder seks. In langdurige relaties krijgt ‘voorspelbaarheid’ de voorkeur boven ‘onvoorspelbaarheid’. Toch gedijt erotiek het beste in datgene wat onvoorspelbaar is. Verlangen en gewoontes gaan niet goed samen. Onze behoefte aan standvastigheid beperkt de mate waarin we bereid zijn om de behoeften van de persoon met wie wij samen zijn echt te leren kennen. Onbewust zijn wij selectief en houden wij ons vast aan datgene op basis van wat wij van de ander verwachten, op basis van onze eigen specifieke behoeften. Door ons vertrouwd te maken met het bij elkaar zijn, creëren wij in de dagelijkse omgang met elkaar een soort huishoudelijk reglement. Het resultaat is vaak verveling. ‘Wat is er gebeurd met de manier waarop wij vroeger van elkaar genoten – waar is het plezier, de opwinding, het verrassings-element gebleven?’
Als het zo moeilijk is om onze diepste verlangens in stand te houden – hoe moeten wij dan die twee tegengestelde krachten met elkaar verzoenen? Het gaat om persoonlijke vrijheid en toewijding. Dit is het existentiële dilemma dat enerzijds even onoplosbaar is, als onvermijdelijk anderzijds. Deze polariteit komen wij ook op andere terreinen in het leven tegen. Het hoort nu eenmaal bij ons menszijn. Stabiliteit naast verandering; passie en rede; persoonlijk belang en collectief welzijn; actie en reflectie.
‘Liefde rust op twee pijlers: overgave en autonomie.’ Onze behoefte aan verbinding en saamhorigheid is er ook een behoefte aan een plek voor jezelf. Je moet je wel realiseren dat als de afstand te groot wordt de verbinding daar onder lijdt. Net zo als het totaal in elkaar opgaan de behoefte aan een plek voor jezelf schaadt. Dan is er niets meer wat de relatie beide partners uniek maakt, maar ook geen eigenstandig persoon deel er bij tijd en wijle van houdt om ook eens alleen gelaten te worden. Als mensen zo versmolten met elkaar geraken, is er geen verbinding meer tussen twee zelfstandige personen. Een eigen plek voor de individuele ontplooiing is een voorwaarde voor verbinding.’
Families moge dan gaan over zelfopoffering, maar een gezond gevoel voor een eigen, zelfstandige, plek in dat geheel is een voorwaarde voor erotische intimiteit. Geconfronteerd met de was die nog gestreken moet worden, de ongeopende post die maar blijft liggen, het speelgoed overal – vaak draaien ze de eigen behoeften en verlangen de nek om. Om nog maar te zwijgen over de teleurstellingen die je met elkaar moet verwerken, het gekibbel over wie de schuld heeft. En alsof dat nog niet genoeg was, voeg daar aan toe de last van het seksuele conservatisme, dat ons wordt mee gegeven via allerlei signalen uit de samenleving en/of via de eigen familie. Zij blokkeren de erotische behoeften en veroorzaken nog steeds schaamte en angst. Al deze aspecten leiden ertoe dat partners elkaar op afstand gaan houden.
Het is eng om je zowel erotisch bloot te geven en tegelijk je behoefte aan intimiteit te combineren in bij-zijn van je partner. Dus wat is het antwoord op deze paradox? De afstand die we in eerste instantie hebben moeten overbruggen, moeten we opnieuw creëren. Erotische intelligentie gaat over het creëren van afstand en het vervolgens tot leven brengen van die ruimte. Het is belangrijk om je gevoel van eigenwaarde te blijven koesteren. De intimiteit van het individu met het eigen ZELF als tegenwicht voor het paar. Ontwikkel een geheime tuin. Liefde vindt het leuk om alles over jou te weten – erotische verlangens daarentegen heeft mysterie nodig. Verlangen heeft een verrassingseffect en vereist voortdurende een zekere mate van ongrijpbaarheid. Het is minder bezorgd over wat geweest is en meer geïnteresseerd in wat verder nog zou kunnen. Als je zo gefocust raakt op de onophoudelijke eisen van het dagelijks leven, sluit je elke elektrische ontlading tussen jullie twee uit.
Je zou kunnen zeggen dat de erotiek betreft er een correlatie bestaat die evenredig is met de hoeveelheid onzekerheid die je als partner kunt verdragen. Erotiek is riskant en mensen zijn bang om zichzelf die momenten van idealisering en een gepassioneerd het verlangen naar die ene persoon met wie ze leven toe te staan. Het verlangen om ook in erotisch opzicht meer van je relatie te willen, vereist een zekere mate van persoonlijke moed. Ik zou zeggen “Neem de risico’s en pluk de vruchten!”
De inhoud van deze post is gebaseerd op het boek “Mating in Captivity: Unlocking Erotic Intelligence” van Esther Perel (2007). Dit is een goed boek en als je een langdurige relatie hebt – ook een nuttig boek. Het behandelt de inherente spanning tussen onze twee grootste behoeften in een langdurige romantische relatie: voortdurende seksuele chemie en emotionele veiligheid. Het boek geeft een aantal geweldige ideeën hoe je erotiek in je relatie kunt behouden of heroveren. Al is het geen zelfhulphandleiding in de volle betekenis van het woord, het is een gedegen verkenning van de filosofische spanning die bestaat tussen intimiteit en erotiek. Het boek geeft de hoop dat binnen een langdurige relaties beide, passie en verlangen, behouden kunnen worden en zelfs intensiever beleefd kunnen worden.
Als jullie er behoefte aan hebben om dat nader uit te zoeken en hoe jullie beter met elkaar om kunnen gaan gegeven jullie nieuwe omstandigheden om zo en solide basis voor jullie relatie te, neem dan contact met mij op en help julliezelf om deze uitdaging aan te gaan.
